Σταματία, το γένος Αργυροπούλου

Υπήρξε κόρη τμηματάρχη του υπουργείου Εμπορίου, με άκρες που του εξασφάλισαν μια σχετικά ανώδυνη ζωή κατά τη διάρκεια της Κατοχής και αρραβωνιασμένη με λοχαγό του Εθνικού Στρατού που σκοτώθηκε αρκούντως άδοξα («εμάζευε νάρκες έξω από το Μαρτίνο, είχε πιει κάτι τσίπουρα κι έγινε το κακό» ).

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------0

Μια χαριτωμένη κυρία σε μια άχαρη σύγχυση –ιδεολογική­, ιστορική, πολιτική όσο και προσωπική– είναι η Σταματία, την οποία ερμηνεύει με τρόπο σαρωτικό η Ελένη Ουζουνίδου, μονολογώντας μέσα στο σκηνικό-φόρος τιμής στα πλεκτά σεμεδάκια. Το κωμικο­τραγικό επιμύθιο; Μια τέτοια κυρία ίσως έχει υπάρξει και η Ελλάδα…

Συμμοριτοπόλεμος» ήταν ο Εμφύλιος, «κόκκινο τομάρι» ο κομουνιστής, «μαλλιαρή» η δημοτική γλώσσα, «καταφύγιο» η εκκλησία κι «επανάστασις» η Χούντα: αυτά είναι­ τα ακλόνητα πιστεύω της κ. Σταματίας, κόρης «καλής» μεσοαστικής αθηναϊκής οικογένειας, γεννημένης το ’30 και διαπαιδαγωγημένης με τα άκρως συντηρητικά –και όπως αποδείχτηκε εξόχως τοξικά– χριστιανικά και πατριωτικά ήθη της μετεμφυλιακής Ελλάδας. Υπήρξε κόρη τμηματάρχη του υπουργείου Εμπορίου, με άκρες που του εξασφάλισαν μια σχετικά ανώδυνη ζωή κατά τη διάρκεια της Κατοχής και αρραβωνιασμένη με λοχαγό του Εθνικού Στρατού που σκοτώθηκε αρκούντως άδοξα («εμάζευε νάρκες έξω από το Μαρτίνο, είχε πιει κάτι τσίπουρα κι έγινε το κακό» ).
Είμαστε λοιπόν όλοι κοινωνικές κατασκευές; Μήπως δηλαδή ο χρόνος, ο τόπος, οι συνθήκες καθώς και η ικανότητά μας να συνδιαλεγόμαστε (και κυρίως να συγκρουόμαστε ) με αυτές ορίζουν την προσωπικότητά μας; Το βέβαιο είναι πως η Σταματία δεν μπήκε ποτέ σε διάλογο ή σύγκρουση –υπήρξε ταγμένη ψυχή τε και σώματι στα χρηστά ήθη με τα οποία γαλουχήθηκε. Ίσως δεν είναι τυχαίο που ο πεζογράφος Κώστας Σωτηρίου επέλεξε να μας την παρουσιάσει μέσω­ ενός μονολόγου. Εννοείται πως η Σταματία δεν υπήρξε ποτέ.
Πρόκειται για καθαρή μυθοπλασία, ένα κωμικοτραγικό σύμπλεγμα συντεθειμένο από άμεσα αντιληπτά και αναγνωρίσιμα στερεότυπα της «παλιάς» Ελλάδας: μια συντηρητική, εθνικόφρων, παρθένα γεροντοκόρη που «έχει τζαζέψει απ’ το λιβάνι και την αγαμία», όπως επισημαίνει ο αναρχοαυτόνομος ανιψιός της. Το ωραίο είναι πως στο μονόλογό του ο Σωτηρίου, μολονότι φλερτάρει με την παρωδία, αντί για έναν «κωμικό τύπο», μας παραδίδει έναν κανονικότατο χαρακτήρα, μια γλαφυρή ηρωίδα παράδοξα συμπαθή μέσα στην ιστορική, πολιτική, κοινωνική και οντολογική αφασία της.

Αντί να μεταμορφωθεί σε γηραιά κυρία με κόμμωση-κουνουπίδι, η Ελένη Ουζουνίδου ερμηνεύει τη Σταματία με το ταμπεραμέντο ζουμερής σουμπρέτας: με σκέρτσο και τσαγανό, πονηρό χαμόγελο, στεντόρεια φωνή, κάποτε συμπάσχοντας μαζί της και άλλοτε παρωδώντας την, τραγουδώντας τα άσματα του πάλαι ποτέ και αποκαλύπτοντας τον αντιηρωικό βίο της. Καλύπτει με τη σαρωτική ερμηνεία της ακόμη και τα μειονεκτήματα του έργου, την προβλεπόμενη ανάπτυξη και την αντιθεατρική φλυαρία του. Κι εξάρει τα προσόντα του, σωματοποιώντας το λόγο –αυτό το κράμα «αμόρφωτης» καθαρεύουσας και δημοτικής– όσο και τη δραματική συνθήκη της ισόβιας παρθενίας της Σταματίας.
Καθοδηγούμενη στερεά από τον Βαγγέ­λη Θεοδωρόπουλο και κινούμενη στη μικροσκοπική σκηνή που η Μαγδαληνή Αυγερινού μεταμόρφωσε σε εικαστικό μνημείο αφιερωμένο στα σεμέν, η Ουζουνίδου απλώνει την περίτεχνη βεντάλια των εκφραστικών της μέσων ενώπιόν μας και, δίχως να υποκύπτει σε γραφικότητες ή άσκοπες υπερβολές, μας παρασύρει σε μια ερμηνεία χοϊκή, τζαζ και απείρως γοητευτική. Ο σκηνοθέτης της δικαίως δήλωνε πως πρόκειται για «ένα από τα καλύτερα “εργαλεία” του ελληνικού θεάτρου». Με το σόλο της η Ουζουνίδου αποδεικνύει πως είναι και μία από τις πληρέστερες πρωταγωνίστριές του.

ΘΕΑΤΡΟ ΤΟΥ ΝΕΟΥ ΚΟΣΜΟΥ-ΔΩΜΑ Αντισθένους 7 & Θαρύπου, 2109212900. Διάρκεια: 90΄